Nationaal Hervestings Overleg

Nationaal Hervestiging Overleg (NHO) 2024 

9-12-2024 in Emmen

Dit is een regelmatig overleg tussen het ministerie en vertegenwoordigers van alle gemeenten waar hervestigers zijn / worden gehuisvest.

Hieronder:

• onderdeel van presentatie gemeente Emmen
• regeerprogramma en kabinetsbesluit inzake het quotum, met doorvertaling naar huisvesting.

Community Sponsorship in Emmen (o.a. gemeente, Vluchtelingenwerk, Menso, vrijwilligers PKN)

Arie Kiewiet  (projectleider gemeente Emmen voor Community Sponsorship). In 2022 werd het duidelijk dat er minder snel woningen vrij kwamen dan de jaren ervoor waardoor het lastiger werd de taakstelling te halen. Tijdens een overleg met de woningbouw corporatie werd besproken om met hervestigers te gaan werken. 

Eind 2022 kwam het eerste gezin naar Emmen. Er blijkt bij Hervestigers meer begeleiding nodig te zijn door een lager taalniveau en minder praktische kennis van het leven in Nederland. Emmen kwam in contact met Justice and Peace (JP) voor het regelen van vrijwilligers via community sponsorship. Dit lukte niet tot er contact met de Thuisgevers werd gezocht en bleek  dat PKN Emmen bereid was vrijwilligers te leveren. Hieruit ontstond een samenwerking met JP, Thuisgevers, PKN, Menso en VWN. In Emmen wordt de woning ingericht door het Leger des Heils. 

Femke Hummel (VWN): De ervaring leert dat hervestigde vluchtelingen meer begeleiding nodig hebben. Wat andere statushouders leren in een AZC weten de hervestigers veelal nog niet (bv: pinnen, digitaal werken, OV, kennismaken met NL, cultuur, afspraken maken). Ook ontbreekt het hen (vaak) aan een netwerk om op te steunen.

In Emmen worden vergunninghouders 18 maanden begeleid. Zij worden gekoppeld aan 1 vrijwilliger die helpt met praktische zaken. Voor hervestigers worden 3 extra maanden begeleiding toegevoegd. VWN ondersteunt praktisch en PKN Emmen ondersteunt sociaal. Er is nauwe samenwerking met Menso (regievoerder inburgering) zoals startgesprekken en evaluatiemomenten.

Carla Holwerda/Monique Oosting (Menso): Menso organiseert leer- en werk begeleiding voor de gemeente Emmen. Na een aantal maanden gaat Menso met een tolk op huisbezoek om uitleg te geven over inburgering. De hervestigers die laatst zijn geplaatst, zijn in een zgn. brugklas geplaatst omdat men anders te lang moet wachten om inburgering te starten. In die brugklas wordt gewerkt met een halve dag intensieve taalles en een halve dag licht productiewerk (sociale voorziening). De focus ligt op het ontwikkelen van werknemersvaardigheden (werkcultuur, GGD etc). Er zijn cultuurspecialisten betrokken die de taal spreken. Daarnaast worden er fietslessen aangeboden. Het programma duurt zo’n 12 weken. Daarna volgt doorplaatsing naar een werktraject. Het duurt  ongeveer 2 maanden voor hervestigers in het systeem van DUO staan waardoor inburgering later start.

Kor Louissen en Dick Wierenga (PKN):

PKN was op zoek naar hoe zij vluchtelingen konden ondersteunen. Ze wilden Ter Apel ondersteunen, aan de slag met de Kamper aanpak van Thuisgevers (o.a. een particuliere woning zoeken voor een vergunninghouder om uit te stromen uit het AZC), initiatieven ondersteunen (bv opvang alleenstaande mannen) en bijdragen aan positieve informatie over vluchtelingen. PKN zocht contact met de wethouder in Emmen om hulp aan te bieden. Toen de vraag naar buddy’s voor de hervestigers gezinnen. De PKN heeft dit opgepakt met een poule van mensen waar zij vrijwilligers uit werven. Per gezin zijn 3 buddy’s beschikbaar die sociale begeleiding geven (bv: supermarkt, uitleg bankpasje, de weg naar school, etc). De hervestigers gaan naar het spreekuur van VWN. De informatie die door VWN wordt gegeven, landt niet altijd meteen en wordt door de vrijwilligers herhaald en samen worden oplossingen gezocht. Hiervoor is een vertrouwensband nodig die langzaam wordt opgebouwd. Er is nauw contact tussen de vrijwilligers en VWN. De vrijwilligers zijn geografisch gekoppeld. Vrijwilligers doen de begeleiding in principe een jaar, waarna wordt afgebouwd. Maar er wordt al gezien dat de betrokkenheid groot is en dat contact blijft bestaan, waardoor die vrijwilligers geen nieuwe hervestiger gezinnen willen begeleiden. Dan zullen er nieuwe oproepen gedaan worden voor vrijwilligers. Er is een groot netwerk van de PKN in Emmen met menskracht.

Nanneke Boers (VWN): In Culemborg zien we dat als vrijwilligers zich committeren aan een gezin, ze geen tijd hebben voor een nieuw gezin. Dit kan uiteindelijk een probleem opleveren in het vinden van vrijwilligers.

Harry van der Kamp (Thuisgevers): Wij geven vrijwilligers mee dat zij ook opvolging moeten waarborgen door bijvoorbeeld op sociale media hun vrijwilligerswerk te promoten.

Femke Hummel: We hebben de afgelopen periode geleerd dat het essentieel is voor een vrijwilliger om de processen te leren kennen en te weten hoe de zaken lopen. Voor de begeleiding van een nieuw gezin komen de begeleiders van beide partijen (PKN en VWN) bij elkaar om kennis te maken en een checklist door te nemen van de werkzaamheden. Deze checklist is van de hervestiger en geeft de vrijwilliger inzicht in wat gedaan is en wat niet, zodat dingen niet dubbel worden gedaan. Het is aan de hervestiger of de checklist wordt gedeeld of niet (conform AVG).

Kirsten de Mik (Justice and Peace): Een hervestigde familie die eerder is gekomen kan ook worden ingezet ter begeleiding van een nieuw gezin.

Diana Westdijk (gemeente Rotterdam): Na een jaar heeft gemeente Rotterdam een gesprek over het vrijwilligerswerk om te bespreken of men na dat jaar wil stoppen of verder wil op vriendschappelijke basis. Zo heb je een duidelijk bespreekmoment.

Roswitha Weiler (VWN): Hoe gaat het matchen en wat is er geregeld voor kinderen?

Femke antwoord dat is gekozen voor een geografische match, vanwege het belang van nabijheid.

Als kinderen naar school gaan, dan wordt de ouders een traject geboden. Alle basisschool kinderen vanaf groep 3 gaan naar een expertise centrum voor het leren van de taal. Groep 1 en 2 stromen in reguliere basisscholen in. Middelbare school scholieren gaan naar de internationale schakelklas (ISK).

Nina Staal (IOM): Als je iemand in jouw community opneemt is het juist mooi dat diegene echt wordt opgenomen en er vriendschapsbanden bestaan. Dat helpt bij het inburgeren. Verder zien we internationaal dat bij community sponsorship vaak de vraag speelt naar de definitie van ‘community’ en ‘vrijwilliger’. De leer-werk plek na de brugklas is voor hervestigers anders dan andere statushouders.

Carla geeft aan dat de ervaring is dat hervestigers tot hun vertrek naar NL vaak actief zijn geweest en niet gewend om te wachten. Daarom is besloten hen direct mee te nemen.

Joep Ursem: Hoe is de huisvesting geregeld?

Arie antwoordt dat Emmen geen doorstroomlocaties gebruikt omdat de gemeente wil dat mensen direct geplaatst worden op de plek waar ze kunnen blijven. Eerdergenoemde 2 maanden huurderving helpt om tijd te hebben om de woning in te richten door het Leger des Heils.

De gemeente heeft bepaald dat het stofferen van de woning een gift is. Een deel van het inrichtingskrediet (lening) wordt gebruikt voor de inrichting.

Vooruitblik hervestiging in 2025

Regeerprogramma en kabinetsbesluit inzake het quotum, met doorvertaling naar huisvesting

Afke Siezen (MinAenM) en Nourice Akten (COA): Aanvankelijk werd hervestiging niet genoemd in het Regeerprogramma. Helaas is eind oktober besloten om het NQ te verlagen naar 200 vluchtelingen per jaar per 1 januari 2025. Hervestiging vanuit Turkije wordt doorgezet met 500 hervestigers voor 2025. En in 2025 komen nog de geselecteerde vluchtelingen van 2024 aan. 

Het kabinet ziet nog steeds de meerwaarde in de volledig gecontroleerde overkomst van kwetsbare vluchtelingen. Ook wordt het gezien als teken van solidariteit naar landen in conflictregio’s die veel meer vluchteling opvangen, om op die manier de situatie in die landen te verbeteren waardoor mensen minder de noodzaak zien via smokkelroutes naar een beter bestaan te vluchten. De brief aan de Tweede Kamer met daarin de inzet voor het komende jaar zal Afke delen met de deelnemers.

Voor 2025 staan er aankomsten gepland in: januari, februari, april, juni, juli en november.

Missie bestemmingen zijn: Turkije, Kenia, Egypte, Libanon en individuele aankomsten voor spoedzaken in 2025.

Beoogde nationaliteiten: Vanuit Turkije: Syriërs en Afghanen. Kenia: Somaliërs en Congolezen. Egypte: Zuid Soedanezen, Soedanezen. Libanon: Syriërs. Individuele aankomsten kunnen diverse nationaliteiten hebben.

Huisvesting: in elk geval aankomend half jaar is er nog sprake van de taakstelling. Verder is er geen zicht op hoe dit gaat veranderen. In het regeerprogramma staat het verbod op voorrang op grond dat mensen statushouders zijn, maar het is niet duidelijk wat daarvoor in de plaats komt.

Het kabinet wil naar grote sobere opvanglocaties en het intrekken van de spreidingswet.

Als er meer zicht is op de uitvoering van de aangekondigde kabinetsmaatregelen dan zal worden bezien wat dit betekent voor hervestiging en of kan worden voorzien in een status-aparte voor hervestiging.

Ronde ontwikkelingen/uitdagingen/aandachtspunten bij deelnemers.

Het kabinet staat wel achter het instrument hervestiging. Dus moet worden bekeken wat we wel kunnen doen voor de hervestigers. Het is ook een vraag aan gemeenten:

Hoe zien jullie wegen om nog hervestiging vorm te geven? Wat is nodig voor gemeenten om hervestiging nog interessant te vinden als de plannen van het kabinet inzake huisvesting van statushouders door gaan?

Luke Korlaar: UNHCR is geshockeerd over de afname van het hervestigingsquotum. Door het kabinet werd gezegd dat echte vluchtelingen wel zouden worden opgevangen, dus deze maatregelen waren niet verwacht (Nieuwsuur | NPO Start). Is hervestiging nog een permanente oplossing voor vluchtelingen? Door de maatregelen die genoemd worden, maakt de UNHCR zich hier zorgen over. Deze afweging ligt in ieder geval bij de vluchteling zelf. Zij moeten goed voorgelicht worden over de maatregelen. UNHCR kan ook zelf het hervestigingsprogramma opschorten. Dit is eerder gedaan in Denemarken. Inmiddels is dat weer gestart met de nuance dat vluchtelingen die op grond van subsidiaire bescherming worden hervestigd, niet aan Denemarken worden voorgedragen omdat die vergunning kan worden ingetrokken. Dus krijgt Denemarken alleen vluchtelingen die onder het Vluchtelingenverdrag vallen voorgedragen. UNHCR is in gesprek met politieke partijen om uitzonderingen voor hervestiging te bewerkstelligen. UNHCR bezint zich op voordrachten van hervestigers naar Nederland, want 10 jaar in een doorstroom locatie is niet wat UNHCR voor ogen heeft voor hervestigde vluchtelingen.

Arie Kiewiet: Als de huisvestingsplicht komt te vervallen en daarvoor geen gelden meer beschikbaar komen vanuit het Rijk kun je weinig aanbieden aan hervestigers. Als statushouders zich moeten inschrijven op de wachtlijst van een woningstichting ziet het er somber uit voor hervestiging.

Joep Ursem: Doordat het nog onduidelijk is wat de plannen zijn, is het moeilijk om concrete uitwerking te voorzien. De VNG voert een lobby om nog veel voornemens te laten schrappen.

Arie Kiewiet: Het is zinvol de plannen serieus te nemen en scenario’s te schetsen zodat je kunt nadenken over wat je wel kunt doen. Anders wordt je overvallen. Als de huidige plannen doorgaan hoeft een gemeente niets meer te doen: geen taakstelling en geen voorrang op huisvesting.

Luke Korlaar: UNHCR is ook bezig met een politieke lobby bij met name NSC en VVD. Ook wil UNHCR een duidelijk beeld schetsen wat vluchtelingen kunnen verwachten: misschien 8 tot 10 jaar in een doorstroomlocatie en een vergunning die kan worden ingetrokken.

Afke Siezen: Hoe zouden jullie als gemeenten op lokaal niveau omgaan met de statushouders als je de voorgestelde tijdelijkheid van de asielvergunning tot het moment van naturalisatie in ogenschouw neemt?

Arie Kiewiet: Het is de vraag tot waar je als gemeente verantwoordelijk bent om iets te doen. Als taken en middelen wegvallen, wordt het teruggelegd bij de landelijke overheid.

Karin de Bruin: ondanks dat taken en middelen wegvallen moeten mensen worden opgevangen. Dus als gemeente zal je daarop moeten acteren.

Nanneke Boers: Stemt in. Uiteindelijk moeten deze mensen ergens wonen en komen ze in gemeenten terecht.

Werner Konings: De maatregelen lijken vooral afschrikwekkend opgesteld voor de vluchtelingen. Het beleid lijkt gericht op het creëren van zoveel mogelijk chaos en problemen zodat het probleem bij andere landen komt te liggen. De vraag is wat het risico is voor gemeenten als je toch iets zou willen faciliteren. Wij willen graag verder gaan met hervestiging en zoeken naar creatieve oplossingen. Hopelijk krijgen wij deze ruimte van het Rijk.

Luke Korlaar en Werner Konings: De focus is nu om uitzonderingsposities voor hervestiging te regelen. Zonder financiële vergoeding en de mogelijkheid woonruimte te regelen is er eigenlijk geen basis. Als er een uitzondering hierop komt, kun je afspraken maken met woningcorporaties.

Nourice Akten: Als de taakstelling wordt afgeschaft kan een woningcorporatie aangeven dat zij de woningen niet meer hoeven te leveren. Dan zul je als gemeente creatieve oplossingen moeten bedenken.

Werner Konings: Zonder wettelijke taakstelling is het mogelijk dat er gemeenten afhaken bij het huisvesten van statushouders. Maar er zijn ook gemeenten die zich wel hiervoor willen inzetten. Die moeten zich hier ook zelf hard voor maken en zich hierover uitspreken.

Diana Westdijk: Het is belangrijk met woningcorporaties in gesprek te gaan. Zij zien ook dat mensen toch in de gemeente zwerven en zoeken naar oplossingen.

Roswitha Weiler: Deze kwestie moet principieel aangevlogen worden. We geven met hervestiging handen en voeten aan internationale solidariteit en duurzame bescherming. Het is belangrijk dat iedereen in zijn eigen invloedssfeer lobbyt voor dit principe en niet alleen de UNHCR. 

Matendo Makoti (RRAG): Het is pijnlijk voor ons hervestigde vluchtelingen om deze maatregelen aangekondigd te zien. Het zit in de identiteit van Nederland om in actie te komen bij problemen. Het is belangrijk om ons geluid te laten horen en onze zorgen naar de minister en het kabinet te verwoorden.

Harry van der Kamp: Men zou zich moeten verenigen en mogelijke alternatieven neerleggen als tegenwicht van de huidige plannen.

Afke Siezen: Het is van belang vocaal te blijven en hervestiging voor het voetlicht te brengen. Op nationaal gebied is het heel klein, maar internationaal is het een belangrijk item door de solidariteit en partnerschappen. Het kabinet kan er belang bij hebben om iets te regelen voor hervestigers. Dan helpt enorm als duidelijk is dat er lokaal draagkracht voor is, bijvoorbeeld door een combinatie met community sponsorship en andere creatieve oplossingen. Wat er lokaal leeft maakt ook deel uit van de advisering aan de minister. Vraag: wat is er voor gemeenten nodig om hervestiging te continueren?

Matendo Makoti stelt voor om na het overleg voor diegenen die iets willen betekenen samen te werken met de Refugee Resettlement Advisory Group (RRAG) om een statement te maken.

Roswitha Weiler: De RRAG heeft als opdracht zich in te zetten voor hervestiging. De RRAG kan een statement, met daarin het nut en de noodzaak van hervestiging, opzetten om aandacht te vragen voor het belang van inzet op hervestiging en de uitvoering daarvan.

Afke Siezen: Daarnaast draagt de RRAG bij aan het verbeteren van het hervestigingsproces. Voor hen is informatie van hervestigers belangrijk en zij proberen via allerlei kanalen (flyer, website) contact te zoeken met hervestigers en bekendheid te vergaren onder deze groep. Zij zijn op zoek naar nieuwe leden (met name vrouwelijke leden voor een goede diverse representatie). Meestal komen zij online bij elkaar en af en toe live bij UNHCR of VWN.

4.Wvttk 

Afke Siezen: Onder verwijzing naar de recente ontwikkelingen in Syrië de opmerking dat de hervestiging onder de EU-Turkije Verklaring onderdeel is van een breder verband en in principe wordt voortgezet. Bij de contacten met kandidaat- en geselecteerde hervestigers selectie zal in de gaten worden gehouden of men minder genegen is zich te laten hervestigen.

[Nota bene: Na afloop van het NHO werd duidelijk dat als gevolg van de ontwikkelingen in Syrië een besluit- en vertrekmoratorium wordt ingesteld. Dit heeft ook gevolgen voor hervestiging van Syrische vluchtelingen. Syrische vluchtelingen die voorafgaand aan het moratorium al voor hervestiging zijn geaccepteerd, kunnen de hervestigingsprocedure doorlopen (en worden nog naar NL overgebracht, mits zij dat nog willen). Zo lang het moratorium geldt kunnen er evenwel geen nieuwe Syrische vluchtelingen worden geselecteerd voor hervestiging naar NL. Dit ziet enerzijds op de geplande hervestiging vanuit Libanon: in overleg met UNHCR wordt omgeschakeld naar een niet-Syrische caseload om te hervestigen. Anderzijds ziet dit op de hervestiging van Syrische vluchtelingen uit Turkije. Het kabinet staat nog steeds achter de uitvoering van de EU-Turkije Verklaring en de toegezegde hervestiging in dat verband. Afhankelijk van de ontwikkelingen in Syrië, Turkije en het moratorium, zal worden bezien wat de mogelijkheden daartoe zijn dan wel of er alternatieven zijn. Vooralsnog betekent dit dat de geplande missies in 2025 en opvolgende aankomsten ten behoeve van Syrische vluchtelingen uit Turkije niet door gaan.]

Tot slot de mededeling dat dit jaar het EU Migratie Pact is aangenomen en door lidstaten moet worden geïmplementeerd. Hierbij zit ook een Uniekaderverordening inzake hervestiging en humanitaire toelating (2024/1350). Deze is al in werking getreden, echter de uitvoering van de hierin beschreven hervestiging start per 1 januari 2026 met het eerste tweejarige Unieplan voor hervestiging (dit komt in de plaats van de huidige EU ad hoc programma’s). Deelname is op vrijwillige basis, maar als men deelneemt gelden de daarin opgenomen bepalingen over de hervestigingsprocedure. Nederland heeft altijd bijgedragen aan de gezamenlijke EU hervestigingsinzet en er zijn op dit moment geen aanwijzingen dat Nederland dit niet voortzet.